Saçlı Abdülkadir Camii

Kalenderhane Caddesi üzerinde ve Eyüp Sultan Camii meydanından yüründüğüne göre sol taraftadır. 1957 tarihinde açılan Eyüp-Edirnekapı Bulvarı’nın karşısındadır. Meydan tanzim edilirken sol tarafındaki Eski Kavaşar Sokağı kaldırıldığından mescit köşede kalmıştır.

Şeyhi lâkabı ile meşhur Şeyhülislâm Abdülkadir Efendi tarafından, 944 (1537) tarihinde vefat eden babası, Sivasi Tekkesi Şeyhi Abdürrahim Efendi’nin kabri üzerine yapılmış fevkani bir Mescittir.

Şimdiki kemerli avlu kapısının sağ tarafındaki iki katlı bina 1538 tarihlerinde yaptırılan esas mescittir. Alt katta türbe ve üst katta ise ibadet sahnı bulunuyordu. Türbede üç kabir mevcuttur. Birincisi Şeyh Abdürrahim Efendiye ikincisi ise oğlu ve mescidin banisi Şeyhülislam Saçlı Abdülkadir Efendiye aittir. Türbe kapısı üzerindeki kitabesi bugün mevcut değildir. Yeri boştur. Mescid ve türbe kesme taştan yapılmıştır. Çatı ve ara bölme 1957 tarihinde çökme tehlikesi gösterdiğinden yıktırılmıştır. Bu tarihe kadar türbede harap bir durumda sandukalar bulunuyordu. Bugün yalnız kaideleri kalmıştır. Türbenin Kalenderhane Caddesine açılan bir kapısı vardır.

Şimdiki Saçlı Abdülkadir Efendi Camii adı ile anılan mabet, eski Abdülkadir Efendi Mescidi’nin sol ilerisindedir. Burası Şeyhülislâm Hoca Sadeddin Efendi tarafından “Dar’ül-Kurra” olarak yaptırılmıştır. Sadeddin Efendi 1008 (2 Ekim 1599) tarihinde vefat ettiğine göre, burasını 158590 tarihlerinde yaptırmış olmalıdır.

Hadika Yazarı bu mabet için şu bilgiyi vermiştir:

“Abdülkadir Efendi Mescidi fevkanidir. Banisi Şeyhülislam Abdülkadir Efendidir ki Şeyhî Abdülkadir Efendi denmekle maruftur. Babası Şeyh Abdürrahim Efendi, Sivâsi Tekkesi şeyhi idi. 944 (1537) tarihinde vafat ettiğinde oğlu Şeyhi Efendi mescidin altında olan türbeye defneyledikten sonra bu mescidi üzerine bina eylemiştir.”

Şeyhülislam Abdülkadir Efendi 1002 şevvalinde (Haziran 1594) tarihinde vefat etti. (Selanikli Mustafa Efendi’ye göre 27 Receb 1002 (18 Nisan 1594) tarihinde vefat etmiştir.) Kabri babasının yanındadır. Şeyhülislam Müeyyed-Zâde’nin kardeşi ve büyük mutasavvıflardan Şeyh Kerim Efendinin oğlu olduğundan “Şeyhi” diye anılır.

Bugün, Saçlı Abdülkadir Camii diye anılan Şeyhülislam Hoca Sadeddin Efendi Dar’ül-kurrası daha sonra oğlu Şeyhülislam Esad Mehmet Efendi tarafından Kastamonili Eş-şeyh Şaban Efendiye Tekke olmak üzere verilmiştir. Burası kare planlı olup iki katlıdır. Esas kapısı arka tarafında bulunuyordu. Kapısına bir taş merdivenle, evvela revaklı bir sahanlığa çıkılıyordu. Bu sahanlık alt katın revakı idi. Bugün bu revaklar mevcut değildir.

Yalnız sütun kaideleri ile duvardaki izleri görülmektedir.

Mabet, kurşun kaplı tek kubbeli olup, kesme taştan yapılmıştır. Kubbe kasnağında sekiz, altta ise dokuz penceresi vardır. Pencereler kalın payeler arasında bulunmaktadır. Kubbe bu on payeye ve köşe tronplarına oturtulmuştur. Kıble tarafındaki bir pencere kapatılarak mihrab haline getirilmiştir. Minberi ahşaptır. Kubbe göbeği ayet-i kerime nakışlıdır. Minaresi yoktur.

Sadeddin Efendi; Yavuz Sultan Selim’in nedimi Hasan Çan’ın oğludur. 943 (1536)’de doğdu. Müderris olup 981 (1573) muharreminde Sultan III. Murad’a muallim oldu. Tahta geçtiğinde hace-i sultani vazifesi ihsan buyuruldu. 1003 (1594) tarihlerinde yeni padişahın muallimi dahi vefat etmekle makamında bırakıldı. 1006 şabanında (Mart1598Vde ilaveten Şeyhülislâm oldu. 1008 R. E. 12 (2 Ekim 1599) tarihinde Ayasofya Camii’nde abdest alırken kalp sektesinden vefat etti. Kabri Dar’ül-kurra’sının sol tarafındaki hazirededir. Muhteşem lahdinde yazı ve tarih yoktur. Alim, fazıl ve şair idi. Tac’üt-Tevârih adlı kıymetli bir eseri vardır.

Küçük avluda taş bir abdest teknesi vardır. Bunun muslukları cadde tarafındadır. Avlu duvarı sonradan bu teknenin önüne yapılmıştır. Teknenin kitabesi yoktur. Bunun sol tarafında, 1088 (1676) tarihli, Ayşe bint-i Salih Efendinin ve 1093 (1682) tarihli Müfti Abdürrahim Efendi Hatunu Saliha bint-i Salih Efendinin lahitleri vardır. Abdürrahim Efendi Şeyhülislam olup 1066 (1656)da Belgrad’da vefat etti. Eşi Saliha Hanım, Hoca Sa’deddin Efendinin torunu idi.

Kaynak: Eyüpsultan Belediyesi

✶ İlişkili Yerler

Saçlı Abdülkadir Camii Haziresi

Hazire-Mezarlık