Sadeddin Efendi Sebili ve Çeşmesi

Sadeddin Efendi Şeyhülislam ve Kazasker Feyzullah Efendi’nin oğludur. Babası Şehzade Mustafa ile Şehzade Ahmet’e hocalık etmiştir. 1639-1703 yıllarında yaşamıştır.  Kendisi de Şeyhülislam’dır, aynı zamanda müderristir. Mısır’da mollalık yapmıştır. Mekke-i Mükerreme ile İstanbul’da kadılık yapmıştır. 1754 yılında görevden alınmış 1759’da vefat etmiştir. Naşı Karacaahmet Türbesi yanında sebile bitişik kabirdedir. Çeşme ve sebili ölen kızı Zübeyde Hanım’ın ruhu için yaptırmıştır.  

Çeşme ve Sebilin Yapılış Tarihi: H.1154 / M.1741-1742

Sadeddin Efendi Çeşme Kitabesinin Okunuşu:

Sâhibü’l-hayrât Sadeddîn Efendi kim odur
Necl-i Feyzullâh Efendi nuhbe-i ensâb ü âl

Hânedân-zâde asâlet kim ‘uluvv-i himmeti
Dest-i cûdan teşnegânı eyledi âsûde-hâl

Hasbetenlillâh bu dil-cû çeşmenin bünyâdına
Su yerine sıdk u ihlâs ile kıldı bezl-i mâl

Mevki‘inde kıldı bir ‘âlî eser kim şübhesiz
Tâ-be-mahşer hayr ile mezkûr olur bî-kîl ü kâl

Kurretü’l-‘aynı Zübeyde Hânım’ın şâd-âb idüb
Rûh-ı pâkin ravza-i cennetde hay-yi lâ-yezâl

‘Ömr-i cedd ü vâlid-i zî-şânını memdûd idüb
Virmeye dünyâ ve ‘ukbâda Hüdâ renc ü melâl

Şâkirâ atşân okurlar su gibi târîhini
Kevser ile iç Zübeyde rûhuna âb-ı zülâl
Fi sene 1154

Sebilin Kitabelerinin Okunuşu:
I. Kitâbenin Okunuşu:

Cenâb-ı kâdî‘asker ibn-i kâdî‘asker-i zî-şân
Huceste-menkabet zât-ı mekârimkâr-ı bî-hemtâ

Müfeyyiz sâf-tîynet ya‘nî Feyzullâh Efendi kim
Anınla fahr ider bir câh ü sadâret-mesned-i vâlâ

Hemîşe müstefîz olmağla herkes cû-yı lütfundan
Bu esere kıldı necl-i pâki dahi iktifâ hâlâ

Anın mahdûm-ı ‘âlî-kadri Sadeddîn Efendi’dir
Reh-i Hak’da bu âb-ı Zemzem-âsâyı iden icrâ

Eben an ceddin mehâdim-i kirâmın pâk ü mümtâzı
Mevâlî-i ‘izâmın ser-firâzı kâmil ü dânâ

II. Kitâbenin Okunuşu:

Sebîl ü çeşme yapdı kıldı icrâ hükm-i ‘aynânı
İki vechile ebnâ-yı sebîli eyledi irvâ

‘Acâyib mevki‘inde bu sebîli eyleyüb bünyâd
Kef-i pür-cûdî oldu maksem-i âb-ı revân-bahşâ

(Ze)mîni mürtefi‘ bünyâdı dil-cû mevki‘i dil-keş
Sebîl-i bi-bedel tarh-ı müferrih resm-i nev-peyd(â)

Sebil-i nev değil mecrâ-yı âb-ı zindegânîdir
Ki her bir katresi ihyâ ider ‘atşânı Hızr-âsâ

Dürüsti bu ki bu ‘ayn-ı hayât-ı rûh-perverle
Gürûh-ı teşnegân-ı Üsküdar’ı eyledi iskâ’

III. Kitâbenin Okunuşu:

Nümû-dâr oldu mecrây-ı tüsemmâ selsebîlâdan
Bu Tesnîm-i ihsan ü hayra ‘ukbâda [olur mecrâ]

Bir içim suyun amma hakkı vardır sâhibü’l-hayrın
Duâ-yı ‘ömr ü ikbaliyle olsun nûş [idin gûyâ]

Cenab-ı Hak o mahdûm-ı mu‘allâ-yı kadr-i zî-şânı
Çemenzâr-ı hayât-ı sermedî de eylesün [ibkâ]

Hemîşe menba‘-ı ‘ayn-ı müberrât eyleyüb zâtın”
Niçe âsâr-ı ‘uzmâya muvaffak eyleye [Mevlâ]

Gelüb bir bir okurlar Şâkirâ târîh-i itmâmın
Sebîli yapdı Sadeddin Efendi [iç şifâdır mâ]

Sadeddin Efendi Çeşme ve Sebili’nin Mevcut Durumu:

Sadeddin Efendi Çeşme ve Sebili’nin kitabeleri ve yapısı çok kötü halde ve bakımsızdır.  İbrahim Hilmi Tanışık’ın İstanbul Çeşmeleri Kitabı’nın ikinci cildinde sayfa 349’daki 273-67 numaralı fotoğrafta çeşmenin iki tarafında insanların rahat su içebilmesi için yapılan birer çeşmecik gözükmektedir. Günümüzde türbe tarafındaki çeşmecik hiç gözükmemekte, olduğu yer yıkık durumdadır.

Sadeddin Efendi Sebili’nin kitabelerinin üçüncüsü ise duvarın içine girmiş durumda olduğundan son kelimeleri görünmemektedir. Bu kısımların okuması 2017 tarihinden itibaren arayıp ulaşamadığım ancak 2023 yılında Affan Egemen’in İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri isimli kitabını temin ederek ilk iş bu sebilin kitabesine baktıktan sonra kitabın 716. sayfasında görmemle beraber yıllarca hasretle beklenen bir dosta kavuşmuş gibi pek mesrur olduğum kitaptan alınmıştır. İnşallah kitabenin okunuşunun bulunması gibi eser de ilgili yetkililer tarafından yenilenerek ihya edilir ve gerçek aslî görevine döndürülerek canlandırılır.

Üstteki Bilgi Yazısının Okunuşu: (Sadeddin Efendi Çeşmesi’nin Mirat-ı İstanbul sh: 117’deki Yazı)

Civârında bulunan sebîl ile çeşme Şeyhülislâm Hoca Sadeddin Efendi’nindir. Sebile muttasıl makberede 1283’de vefât iden Sadeddin Efendi ile mahdûmu İcrâ Cem‘iyyeti Şu‘besi Reîsi ve Hulefâ-yı Mevlevîyeden es-Seyyid Mehmed Alâeddîn Reşad Beğ ve 1173’de İstanbul kadîsı bulunan Feyzullâh Efendi-zâde Sadeddin Efendi medfûndur. Çeşme üzerinde mahkûk olan târih ber-vech-i âtîdir: