Sait Halim Paşa Yalısı

Köybaşı Caddesi’nde bulunan yalı, neo-klasik usluplu ahşap bağdadi teknikle, 19. yy.’ın son çeyreğinde mimar Petraki Adamantini tarafından yapılmıştır. Büyük bir bahçe içerisinde bulunan binanın dış yüzü ampir etkili, içeride arabesk ve eklektik derleme dekorasyonu ile eklemeli stil sergilemektedir. Harem ve selamlık dairesi aynı çatı altında planlanmıştır. Arkasında yalıya ait büyükçe bir korusu bulunmaktadır.¹

Yalının bilinen ilk sahibi İstanbul’daki Rumların temsilcisi niteliğindeki son Logothete Nicholaos Aristarhis’den Vlahos adında bir bankerdir. Ampir’in ağırlık taşıdığı eklettik bir mimari üslupta yapılmıştır. Sait Halim Paşa yalıyı bu bankerden 19. Yy.’ın sonlarında satın alarak Papa Kalfa adlı bir ustaya tamir ettirmiştir. Yalının ortasındaki merdiven, çatıdaki fener bölümü ve deniz cephesindeki balkon bu tamirat sırasında eklenmiştir. İç dekorasyonda arabesk unsurlar göze çarpmaktadır.

Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’na girmesine yol açan Türk-Alman ittifakı, 2 Ağustos 1914’de Alman Elçisi Wangenheim ile Sadrazam Sait Halim Paşa tarafından, orta mekân denilen büyük salonda imzalanmıştır. Ayrıca bu süreçte devrin ileri gelenleri, politikacı, yazar, şair ve düşünürlerin bu yalıda sık sık toplanmaları, Sait Halim Paşa Yalısı’nın tarihsel önemini ortaya koymaktadır.

Yalının bahçesi setler halinde arka tarafındaki tepelere kadar uzanan korulukla beraber oldukça geniş iken, boğaz yolunun açılması sırasında, bahçeye bağlanan köprü yıkılmış ve korulukla ilişkisi kesilmiştir. Deniz cephesinde sağ taraftaki bölüm Harem, sol taraftaki bölüm ise Selamlık’tır. Girişine, Venedikli Ressam Clement’in çok büyük bir tablosu yerleştirilmiştir.²

Yalı bir dönem Türkiye Kalkınma Bankası tarafından, ardından da Başbakanlık Yazlık Konutu olarak kullanılmıştır. 1995 yılında, Başbakanlık resmi konuk evi olarak kullanıldığı sırada yangın geçirmiş, 2002 yılında, Prof. Dr. Doğan Kuban başkanlığında, yangından önceki haline göre değil de inşa edildiği 1860’lı yıllardaki haline göre restore edilmiş, 2005 yılında düğün, toplantı ve davetler için restoran olarak, 49 yıllığına üst kullanım hakkı özel sektöre devredilmiştir.³

Yapı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu tarafından 1971 yılında 106 koruma no ile tescil edilmiştir.

¹ Orhan Erdenen, Boğaziçi Sahilhaneleri, 2.C, İBB Kültür A.Ş, 2006

2 19. yy. Başından Cumhuriyet’e Kadar Boğaziçi’nde Yalı Nitelikli Yapılar, Banu İlker.

² Sait Halim Paşa Yalısı – Tarihçe