Silahtar Abdurrahman Ağa Camii

2021 yılı itibarıyla restorasyonu devam etmektedir.

Hadîka yazarı cami hakkında şu bilgiyi vermektedir:

“Bânisi, Sultan III. Mustafa’nın silâhtarlığında bulunmuş olan Abdurrahman Ağa’dır. Cami içinde asılı levhada gördüğümüz tarih, mabedin inşaatının tamamlandığı sırada düşürülmüştür. Düşürülen bu tarih Şair Fehmî’nindir:

Fehmî hâtiften dinledi bî-bedel târih kim Secdegâh olsun Resûlün ümmetine bu mekân.

1180 (1766-67)

Abdurrahman Ağa, Üsküdar’da Dedeler (Miskinler) Tekkesi yanındaki Yanık Ömer Kapısı civarında bulunan husûsî hazîrede medfundur. Vefat tarihi 1184 (1770)’tir.

Camiin yakınında, sonradan bazı hayır sahipleri bir çeşme (Hüseyin Avni Paşa Çeşmesi yerinde) ile bir namazgâh inşa eylemişlerdir. Yanında bir Bektâşî Tekkesi dahi kurulmuştu. 1241 (1826 sonları) tarihinde bütün Bektâşî tekkelerinin tahribinde bu zaviye de yıkılmıştır.

Bektâşî Tekkesi’nin yanında altı göz hubûbat ambarı yaptırılıp, Nizam-ı Cedid Karakolu da tahsis olundu. Yirmi sene sonra Asâkir-i Mansûre tayin olundu. Bu camiin mahallesi yoktur.”

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki 25 C. 1184

(14. 10. 1770) tarihli bir arzda “Üsküdar’da, Öküz Limanı’nda Silâhdar Abdurrahman Ağa Camii Vakfı tevliyeti (idaresi) Abdurrahman Ağa’nın büyük oğlu Selim Bey’e” verilmesi Babu’s-saâde Ağası Mustafa Ağa tarafından rica edilmektedir.

Mabedin yanındaki Zahîre Ambarları yerinde, Abdurrahman Ağa vakfından bir bostan bulunuyordu. Ambarlar bu bostan için yapılmıştır. (Muallim Cevdet Tasnifi Evkaf Defteri No: 23839-25807)

Paşa Limanı Camii, 1248 (1832) tarihinde Sultan II. Mahmut tarafından şimdiki şekliyle tamir edilmiştir. Bu tamir için meşhur Pertev Paşa şu tarihi söylemiştir:

Mustafa Han’ın silâhdarı yapub bu camii Eskimişdi eyledi tecdîd anı şâh-ı cihân Söyledi berceste bir târîh Pertev esselâ

Kıldı nev bünyân bu dil-cû ma’bedi Mahmûd Hân (1248)

Pertev Paşa, nazım ve nesirdeki kudretiyle ta- nınmış bir vezirdir. Edirne’de, İstanbul yolu üzerinde Seyyid Celâl Türbesi yanında gömülüdür.

Cami fevkânî olup alt katı bodrumdur. Yedi basamaklı taş bir merdivenden ahşap olan son cemaat yerine, sol taraftaki bir merdivenden de hünkâr mahfiline çıkılır. Mabet, dikdörtgen şeklinde yığma taştan yapılmıştır. Çatısı ve minberi ahşaptır. Sağdaki minaresinin kaidesi kesme taş olup, üst kısmı tuğladır. Üzeri çimento ile sıvanmıştır. Kaidesine sonradan bir güneş saati yapılmıştır. Bunun hemen altında:

“Resemehu Ali, müezzin-i Cami-i Cedîd der-Üs- küdar”

yazısı okunmaktadır.

Camiin yanında Yarımca Baba Bektâşî Tekkesi bulunuyordu.

Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde Yarımca Baba Tekkesi’nden, “Hacı Bektaş-ı Veli Tekkesi, Kaya Sultan Yalısı dibinde, Öküz Limanı’nda bir derviş konağıdır” diye bahseder. Buna göre ve Seyahatname’nin de 1630 tarihlerinde yazılmaya başlandığı göz önüne getirilirse, tekke, Abdurrahman Ağa Camii’nden yaklaşık olarak en az 170 sene evvel yapılmış olmalıdır.

Hünkâr mahfiline çıkan taş merdiven 1965 tarihinde kaldırılmıştır. Mabet, alt-üst pencerelerden ışık alır. Cami sahnına bakan hünkâr mahfili kafesli olup hiç bir yerinde kitâbe yoktur.

Hüseyin Avni Paşa, camiin sağ ilerisinde ve yol aşırı yerde bulunan meşhur sahilhanesini yaptırırken, Yarımca Baba Tekkesi Mezarlığı’nın tamamına yakın bir kısmını aldığı fetva gereğince ortadan kaldırtmış ve yerine çeşmesini yaptırmıştır. Camiin sol tarafındaki küçük mezarlıkta Sadrazam Mithat Paşa’nın ablası, Harputlu Tosun Paşa’nın eşi Sıdıka Hanım gömülüdür. Kendisi 1918 tarihinde İhsaniye’de Tosun Paşa Sokağı üzerinde bulunan muhteşem konağında vefat ederek vasiyeti gereğince bu mezarlığa gömülmüştür. Diğer şâhidelerle beraber yok olmuştur.

Camiin önünde ve yol aşırı yerdeki küçük kayıkhane Abudurrahman Ağa’nın hayır eseridir.

Kaynaklar: (Hadîkatü’l-Cevâmi, 2/182) (E. Koçu, İstan- bul Ans. 1/156) (M. Tahir, Osmanlı Müellifleri, 2/297) (M. Larus, 2/332) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Danışman Türkçesi, 2/174) (Uzunçarşılı, Mithat Paşa ve Taif Mahkumları s. 128) (İnal, Son Sadrazamlar, s. 491) (Gezi Notu) (Pertev Paşa Divanı, s. 38) (Mir’at-i İstanbul, s. 147) (Sicill-i Osmânî, 3/322) (Erdem Yücel, Kuzguncuk, TTOK Belleteni, Kasım/Aralık 1975)

Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 58

✶ İlişkili Yerler

Silahtar Abdurrahman Ağa Camii Güneş Saati

Güneş Saati