Silvan Gazi İlkokulu

Viki Anıtları Seviyor

1-31 Ekim 2025

Silvan Gazi İlkokulu fotoğrafınızla yarışmaya katılın!

Katıl

1908 yılında Silvan’ın yerlilerinden Sadık (Üstün) Bey tarafından inşa ettirilen yapı, 7 Kasım 1916 – 24 Aralık 1916 tarihleri arasında Mustafa Kemal Atatürk’ün Silvan’da bulunduğu sırada 16. Kolordu karargâhı olarak kullanılmıştır. 1918’de Mektebi İbtidaiye adıyla eğitim hizmetine başlayan bina, daha sonraki yıllarda Silvan Merkez Okulu, Gazi İlkokulu, Gazi İlköğretim Okulu ve son olarak Gazi İlkokulu adıyla varlığını sürdürmüştür. 2005 yılında Diyarbakır Koruma Kurulu tarafından tescillenerek koruma altına alınmıştır.

Yapı, kare bir alan üzerinde, farklı boyutlarda mekânların bir araya getirildiği, iki katlı ve avlulu olarak planlanmıştır. Genel formu “U” şeklindedir. Kesme düzgün taş malzemeden inşa edilen bina, ahşap kirişler üzerine oturan kiremit kaplı çatıya sahiptir. Birinci katında derslikler, depo ve kantin; ikinci katında ise derslikler ve idari birimler yer alır. Ortadaki kare planlı avlunun kuzey tarafı günümüzde açıktır; geçmişteki düzenlemesine dair mimari iz bulunmamaktadır. Doğu kanadında sonradan yapılan ek bina ve kuzeydoğuda açılan ikinci giriş kapısı, avlunun genişletilmesine yol açmıştır.

Güney cephede yer alan anıtsal taç kapı, taş işçiliği bakımından yapının en öne çıkan öğesidir. Dilimli üçgen kemeri, yüzeyleri yivli sütunçeler üzerine oturur. Kapıyı çevreleyen mukarnaslı bordür, üstte yarım daire biçimli kemerle sonlanır. Kilit taşında üç kademeli çıkıntılar ve badem formlu mukarnas yuvaları görülür. Kapının üzerinde, konsollarla taşınan sonradan yapılmış balkon bulunmaktadır. Birinci katta mazgal tarzı dar açıklıklar yer alırken, ikinci kat pilastırlarla bölünmüş pencere düzeniyle hareketlendirilmiştir. Pencereler dikdörtgen, yuvarlak kemerli ve at nalı kemerli formlarda çeşitlilik göstermektedir; üstlerinde ise gül pencereler ve dilimli açıklıklar bulunur.

Avluya bakan cephelerde de süsleme programı yoğun şekilde hissedilir. Sivri kemerli açıklıkların ortasında yer alan madalyonda Atatürk’ün resmi bulunmakta, kemer kilit taşlarında mukarnaslı çıkıntılar dikkat çekmektedir. Batı cephesi avluya bakan düzenlemede birinci katta at nalı kemerli kapı ve pencereler, ikinci katta pilastırlarla ayrılmış dörtlü ve ikili pencere grupları yer almaktadır. Doğu kanadında dörtlü pencere kompozisyonu, köşedeki üçlü pencere grubu ve üzerlerindeki gül pencereler cepheyi hareketlendirmektedir.

İç mekânda güneydeki giriş koridoru sivri kemerli geniş açıklıklarla avluya bağlanmakta, eyvan benzeri bir görünüm kazandırmaktadır. Duvarlardaki nişler ve üçlü grup pencereler farklı düzenlerde tasarlanmıştır. İkinci katta güneyde yan yana sıralanan odalar uzun bir koridora açılır; kuzeybatıdaki mekân karşılıklı altı pencereyle aydınlatılır. Doğu kanadında yer alan dar ve uzun mekân, bol pencereleriyle dikkat çekmektedir.

Yapı, plan işleyişi bakımından I. Ulusal Mimarlık Dönemi kamu yapılarının özelliklerini taşırken, cephe düzenlemesiyle yöresel konut mimarisinden izler barındırır. Zaman içinde yalnızca küçük ölçekli bakım ve onarımlar görmüş, kapsamlı bir restorasyon geçirmemiştir.