Süleymaniye Meydan Çeşmesi

Kitabe Tarihi: H.1207 / M.1792-1793

Fatih ilçesi Süleymaniye Camii’nin güneyinde yer alan bir meydan çeşmesidir. Vaktiyle külliyenin inşaatı sırasında işçilerin kullanımı için burada bir çeşmenin yapıldığı ve çeşmenin XVIII. yüzyılın sonunda yenilenmiş olduğu düşünülmektedir.

Farklı kaynaklarda Hesap Çeşmesi ve Çadır Çeşmesi isimleriyle de anıldığından söz edilmektedir.

Çeşme, kesme taş malzemeden kare planlı olarak sade barok üslupta inşa edilmiştir. Eski fotoğraflarda üzeri külahı andıran piramidal sivri bir kubbe ile örtülü olan çeşme, yapılan restorasyon çalışmalarıyla biraz daha yuvarlak hatlı klasik üsluba yakın dilimli bir kubbeye sahip olmuştur. Köşeleri pahlanmış dört cepheli yapı sütunlarla hareketlendirilmiştir. Ön cephede sütunların uzantısı olan pilastrlar arasında çeşmenin ayet kitabeleri yer almaktadır Yapının yalnız bir cephesinde dalgalı bir kemer içinde mermerden yapılmış ayna taşı bulunmaktadır. Ayna taşında görülen içiçe geçmiş yivli kemerleri yanlarda birer sütunce taşımaktadır. Çeşmenin teknesi ve yanlarda birer dinlenme sekisi mevcuttur.

Eserin tek bir cephesinde görülen çeşmenin üzerindeki ayet kitabeleri üç bölüm halinde mermer üzerine hakk edilmiş ve altın yaldızlı bir çerçeve içine alınmıştır. Ortadaki kitabe dikdörtgen formda yuvarlak kemerli kartuşlar içinde bir sütun üç satır şeklinde düzenlenmiş olup, sülüs hatla yazılmıştır.

Kitabede ilk iki satırda İnsan Suresi’nin 21. ve 22. ayetleri, üçüncü satırda ise tarih ve ketebe hakk edilmiştir. İkinci satırdaki kartuş iki bölüm halinde olup dışa taşkın ve yuvarlak hatlıdır. Kartuş dış kenarlarında her bir dört köşe yapraklı dallar üzerinde ayçiçeğini andıran göbek kısmı büyükçe yaprakları uçlarda sivrilen yuvarlak hatlı çiçekler ile bezenmiş ve altın yaldızla boyanmıştır. Üçüncü satırda kartuş içi klasik formda rumi motiflerle bezenmiştir. Sağ tarafta yer alan kitabe dikdörtgen formda kenarları kemerli kartuşlarla bir sütun iki satır şeklinde düzenlenmiş olup, sülüs hatla yazılmıştır.

Kitabede ilk satırda “Şanı Yüce Allah dedi ki” manasında ayete giriş cümlesi, ikinci satırda ise İnsan Suresi’nin 6.ayeti hakk edilmiştir. Birinci satırda kartuş içinde sol tarafta klasik formda bir rumi motifi işlenmiştir. Kitabenin üst kısmını tamamlayan bezemeli bordürde ortadaki akantus yaprağı iki yanda S kıvrımlı motiflerle desteklenmiş ve bu kıvrımlardan çıkan yapraklı dallar üzerinde lale motifleri işlenmiştir. Sol taraftaki kitabe, diğer yandaki gibi dikdörtgen formda kenarları kemerli kartuşlarla bir sütun iki satır şeklinde düzenlenmiş olup, sülüs hatla yazılmış ve altın yaldızla boyanmıştır. Kitabede birinci kartuşta İnsan Suresi’nin 18.ayeti hakk edilmiştir. İkinci kartuşta “Yüce Allah doğru söyledi” anlamında ayetin bitiş cümlesi yazılmıştır. Son kartuşta ise, inşa tarihi ile birlikte hattatın imzası
okunmaktadır. Kartuşlar içinde sol tarafta klasik formda birer rumi motifi görülmektedir.
Ortadaki kitabe:
Ve sekâhüm Rabbûhüm şerâben tâhurâ
İnne hâzâ kâne leküm cezâen ve kâne sa’yükum meşkûrâ
Fi şehri Rebîülevvel Sene 1207 Ketebehu Mustafâ gufira leh
Sağdaki kitabe:
Kâle’llâhu tebâreke ve te’âlâ
‘Aynen yeşrâbu bihâ ibâdullâh
Soldaki kitabe:
‘Aynen fihâ tüsemmâ selsebîla
Sadaka’llâhu’l-‘aliyyü’l-azîm

03.01.2023 tarihinde çeşme üzerinde İBB tarafından temizlik çalışması yapılmıştır.

Kaynak: Taymaz, Beyza, OSMANLI DÖNEMİ İSTANBUL SEBİL VE ÇEŞME KİTABELERİNİN BİÇİM VE İÇERİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ, Doktora Tezi, 2022,