Zeytinburnu Mozaik Müzesi
Zeytinburnu Mozaikleri, Zeytinburnu Roma Lahdi olarak da bilinir.
- Tür: Müze
- Kültür: Cumhuriyet
- Yüzyıl: 10. yy, 4. yy, MÖ 11. yy
- Bölge: Türkiye, Marmara Bölgesi, İstanbul, Zeytinburnu, Kazlıçeşme
- Durum: Erişilebilir
Zeytinburnu Belediye Başkanlığı binası olarak kullanılırken, Zeytinburnu Belediyesi Kazlıçeşme Kültür Sanat Merkezi olarak işlevini devam ettirmek üzere 2015 yılında restorasyonuna başlanan Eski Askeri Hastane binası ve bahçesindeki çalışmalar sırasında, zeminin 1.5 metre altında Geç Roma – Erken Bizans dönemine ait mozaikler bulunmuştur. MS 4 ve 5. yy.’lara tarihlenen mozaik panonun bir Roma villasına ait olduğu tahmin edilmektedir. Mozaik, İstanbul’da sur dışında bulunan ilk örnektir. İlk bulunan bölüm, tarihi Askeri Hastane binası olan Kazlıçeşme Sanat Merkezi içeresinde sergilenmektedir.
Mozaiklerin devamının olacağı kanaatiyle restorasyon yapının dışına doğru devam devam etmiş ve yeni kazılarda lahit ve bina kalıntılarına ulaşılmıştır. 2023 yılında tamamlanan kazılar neticesinde binanın içinde kalan mozaik panonun devamı, lahit ve tüm buluntular sergilenecek hale getirilerek, İstanbul’un tarihi için yeni bir tanık olmak üzere Zeytinburnu Mozaik Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.
Her iki dönemde yapılan kazılarda ortaya çıkan ve MS. 4. Yy sonu 5. Yy başına tarihlenen ve sergilenen kalıntılar şunlardır: 1 mozaik pano, içinde 1 kişiye ait iskelet bulunan 1 tuğla örgülü mezar, yine içinde 2 kişiye ait iskeletler bulunan 1 lahit, 4.,10. ve 11. yy.’lara tarihlenen birkaç tane sikke, pişmiş çanak çömlek parçaları.
Mozaik Pano
Mozaik panonun ortasında bina duvarı bulunmakta olup, panonun bir kısmı bina içerisinde, bir kısmı da bina dışında bahçede bulunmaktadır. Tamamı dikkate alındığında; Opus tessellatum tekniğiyle yapılmış polikrom (çok renkli) mozaik panonun merkezinde dalga ve örgü motifi bordürlü bir daire içine yerleştirilmiş sekiz köşeli (octagram) ana motif bulunuyor. Bu ana formu çevreleyen birbirine geçmiş düğüm motifleri, paralel kenarların çevrelediği üçgen ve kare kombinasyonu ve dairelerin iç kısmına yerleştirilmiş geometrik motiflerle kompozisyon zenginleştirilmiş. Octagram içindeki merkez dairede açık renk zemin üzerine yeşil, kahverengi, turuncu, mor renklerin tercih edildiği üçgenlerle bir çiçek motifi oluşturulmuş.
Ana kompozisyonun dış kısmında bulunan düğüm motifleri arasında kantharos, sarmaşık, lotus çiçeği, dört yapraklı çiçek bezemeleri var. Düğüm motiflerinin ardından sekiz köşeli yıldız motiflerinden oluşan bir başka kompozisyona geçiliyor. Yıldız motiflerinin arasında kalan kare biçimindeki alanlarda Süleyman düğümü motifleri kullanılmış.
Mozaik panonun benzerleri, MS 2. yüzyıla tarihlenmiş olan ve Ulusal Roma Müzesinde sergilenen Tivoli’deki Hadrian Villası mozaikleri ve Knossos’taki Dionysos Villası mozaikleri içinde görülüyor.
Roma Lahdi
Lahit, mozaik panonun altında bulunmakta olup, tahminen 4. ve 5. Yy’a tarihleniyor. Lahdin içinde kadın ve erkeğe ait 2 iskelet kalıntıları ve altında altın sırmalı mor renkli kadife olduğu tahmin edilen bir tekstil malzeme bulunmuştur. Malzemenin niteliği ve mor renkli olması, lahdin içindeki kalıntıların imparatorluk ailesine mensup kişilere ait olma ihtimalini destekliyor.[1]
Kazılarda ortaya çıkan malzemeler ve özellikleri dikkate alındığında, buluntuların söz konusu dönemlerde imparatorluk ailesine mensup kişilere, belki de imparatora ait olmak üzere, bu bölgede bir saray, köşk benzeri bir yapı olduğu kanaatini güçlendirmektedir. Bu mekan, Yedikule’de bulunan ve sur dışına çıkış için sadece imparatorun kullandığı Altın Kapı’nın devamı olan güzergah üzerinde bulunması bu ihtimali desteklemektedir. Aynı zamanda 13. Yy’daki Latin İşgali sırasında yağmalanan ve yok edilen, günümüze sadece içi boş lahitlerin kaldığı Roma ve İmparatorları’na ait bilinen tek beden kalıntısı olabileceği için hem İstanbul tarihi hem de Roma İmparatorluğu tarihi açısından eşsiz arkeolojik değere sahip olma ihtimalini de taşımaktadır.
—–
1 Müze İçindeki Tanıtım Tabelaları ve Kazlıçeşme Sanat Merkezi – Zeytinburnu Mozaikleri













✶ İlişkili Yerler