Sahip oldukları önemli özellikler sayesinde İstanbul Kapalıçarşı’sının günümüz hâlini almasını sağlayan en önemli ticaret yapıları bahsi geçen bu ilk bedestenlerdir. Günümüze kadar çeşitli işlev ve yapısal değişiklik geçirerek ticari faaliyetlere merkezlik yapmaya devam eden bu üç bedestenin ilki Eski-İç Bedesten olarak da anılan Cevahir Bedesteni’dir. Cevahir Bedesteni, İnalcık’ın deyimi ile söyleyecek olursak Fatih Sultan Mehmed’in fermanıyla (Bedestenler ancak padişah fermanı veya vezir hükmü ile kurulabilirdi.) şehrin ekonomisini güçlendirmek ve fetih sırasında tahribat gören İstanbul’un ekonomik çehresini düzeltmek amacıyla 1461 yılında inşa edilmiştir. 1336 m2’lik bir alana yayılan Cevahir Bedesteni, İstanbul Kapalıçarşı’sının merkezi konumunda, günümüzde ise çarşının batısındaki Sahaflar Çarşısı’na yakın bir konumda bulunmaktadır.

XV. yüzyıl için fetih sonrası hem siyasi hem de ekonomik bakımlardan âdeta yerleşikliğin sembolü olarak değerlendirilebilecek olan ilk İstanbul bedesteni dört temel ekonomik işlev üzerine örgütlenmiştir. Cevahir Bedesteni hem depo hem de perakende satış yapılan bir çarşı hem de kervan hazırlıklarının yapıldığı yer olması bakımından uluslararası ticaret işlemlerinin sürdürüldüğü bir lojistik üs, esnaf loncalarının yönetimlerinin bulunduğu idari bir merkez ve nihayet tüccarların değerli mal-evraklarının saklandığı bir banka durumundadır. Cevahir Bedesteni, dükkânların yanı sıra özellikle altın, gümüş, para ile değerli evrakların saklandığı birçok kiralık dolap ve kasalardan oluşmaktaydı. Bu kasaların yanında çeşitli emtia ambarlarının da bulunması bedestenin sahip olduğu ekonomik işlevin göstergesidir. Eski Bedesten içerisinde ilk dönemde 124 sabit dükkân, dışında ise 72 dükkân olduğu bilinmektedir. Bu dükkân sayıları 1520’lere gelindiğinde ise bedesten içinde 126 dışında ise 782 gibi bir rakama ulaşmış olması ticari etkinliğin bedesten merkezli artmış olduğunu göstermektedir. Ticari yoğunluğun bu düzeyde artması dükkân talebini de artırmış; artan bu talep, dükkân devir ücretlerini (hava parası) de artırmıştır. Sandal Bedesteni’nin kurulduğu 1520 tarihine kadar bu talep ve kira artışları devam etmiştir.

Kaynak: https://istanbultarihi.ist/197-istanbulun-bedestenleri

✶ İlişkili Yerler