Son Roma İmparatoru XI. Konstantin Paleologos’un Mezarı

Fatih Sultan Mehmet’in 1453’te İstanbul’u fethettiği zaman son Roma (Doğu Roma-Bizans) İmparatoru olan XI. Konstantin Paleologos’un (Dragazes) mezarı ile ilgili muhtelif rivayetler bulunmaktadır. Kabrin mevkii, Vefa semtinde, günümüzde Mehmethan Sokak veya bitişiğindeki okul binasının sınırları içinde olup, günümüze ulaşamamıştır.

Orta Çağ ile ilgili çalışmalarıyla bilinen Britanyalı tarihçi Steven Runciman’ın konuyu incelediği makalesinde şu bilgiler bulunmaktadır:

1- İstanbul düştüğünde çektiği ıstıraba dayanamayan imparatorun gökyüzüne çekilmiştir.
2- Ceset bulunduktan Fatih tarafından Hıristiyanlara verilen emirle ve hak ettiği değeri görmesi için defni sağlanmıştır.
3- Evliya Çelebi Sulu Manastır’a (şimdiki Surp Kevork Kilise’sinin altı) gömüldüğünü söyler.
4- Balıklı Ayazma’ya (Zeytinburnu’nda Balıklı Meryem Ana Rum Manastırı’nda) gömüldüğü rivayeti de vardır.
5- Aya Teodosia Kilisesi’ne (Gül Cami) gömüldüğü de söylenir.
6- Topkapı – Aya Romanos Kapısı civarında ezilerek ölmüş, (Roma hanedanına has erguvan renkli kıyafet veya E.M.) ayakkabılarından tanınmış, başı kesilerek teşhir edilmiştir.
7- Padişahın emri gereği Rumlar tarafından Vefa civarında bir azep askerinin mezar taşında “bu adam donanmanın ateşçilerindendi ve vaki hareketi sebebiyle Sultanın emriyle öldürülmüştür”, yazmaktadır.
8- Grossvenor, 1895 tarihli Constantinople adlı eserine göre; “Yerli Rumların İmparator Konstantin’e ait olmak dolayısıyla saygı gösterdikleri sefil ve isimsiz bir mezar vardır. Ürkek bir hürmet, mezarın etrafına bir takım iptidai tezyinat vücuda getirmiştir. Kabrin etrafında, gece gündüz mumlar yanıyordu. Geçmiş seneler evveline kadar burası, bir ibadet yeri olarak, gizlice ziyaret ediliyordu. Daha sonra Osmanlı hükümeti, şiddetli tedbirler almış ve bu yüzden burası aşağı yukarı terkedilmiştir.”
9- Tursun Bey; Yeniçeri kıyafeti giyen bir azep askeri yağmaya giderken kaçmakta olan imparatorla burada karşılaştığını ve XI. Konstantin’i öldürdüğünü, bunu öğrenen Sultan’ın ise azep askerinin öldürttüğünden bahseder.¹
10- 1875-82 tarihlerine ait Ayverdi Haritası’nda² Vefa’da bahsi geçen mevkide “Konstantin’in Mezarı” ifadesi bulunmakta, haritadaki mezar yerinin batı istikametinde ise “Arab’ın Türbesi” yazmaktadır. Eğer hadise yukarıda açıklandığı gibi ise, Osmanlıca metinde bir okuma hatası yapıldığı anlaşılıyor, söz konusu ismin doğru okunuşunun Azeb’in Türbesi olması gerekir.
11- 1913-14 tarihli Alman Mavileri’nde³, söz konusu mezar yerinin kuzey istikametinde, karşısına denk gelen yerde “Konstantanie Sokak” adı yer almaktadır.⁴

—–

1. bizansconstantin.wordpress.com – XI. Konstantin Paleologos’un Mezarı ↩︎
2. Ayverdi Haritası, 19. Asırda İstanbul Haritası, İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü Yayınları, 1958. ↩︎
3. İrfan Dağdelen, Alman Mavileri, İBB Yayınları, Cilt 2, 2006. ↩︎
4. 10 ve 11. maddelerdeki harita değerlendirmeleri Engin Mutlu tarafından yapılmıştır. ↩︎