Kısıklı Çeşmesi

Yapımı: (H.1333-M. 1914)

Kısıklı Meydanı’nda ve bu meydandan Ümraniye’ye giden Alemdağ Caddesi’nin (eski Kavak Bayırı Caddesi) sol köşesindedir. Hemen arkasında Bostancıbaşı Abdullah Ağa’nın 895 (1489-90) tarihinden evvel yaptırmış olduğu Kısıklı Camii vardır.

Mehmed Hafid Efendi’nin 1212 (1797) tarihinde yazdığı Mehahü’l-Miyah (güzel sular) adlı eserinde bu çeşmeden şöyle bahsediliyor: “Kısıklı suyu, idrar söktürmeğe çok uygundur. Dağın zirvesinden o yerin hayır sahibi tarafından Kısıklı’da yaptırılan çeşmeden akıtılmıştır. Kış aylarında rengi bozulmaktadır.”

Hadîka yazarı da: “Kısıklı Karyesi’nde vaki çeşmenin suyu gayet leziz olduğundan çok mahalle götürülür.” demektedir.

Çeşme, tamamen mermerden yapılmıştır. Düz ayna taşının üzerindeki kaş kemeri renkli mermerdendir. Bunun iki yanında top çıkıntılar ve bunların üzerinde şu ayet-i kerime bulunmaktadır:

“Ve cealnâ min el-mâi külle şey’in hayy”
1333 (1914-15) ketebehû Ömer Vasfî

Bu güzel celi sülüs yazının üstündeki alınlıkta ikisi yanda, biri ortada üç rozet bulunmaktadır. Haznesi olmayan bu güzel görünümlü çeşmenin üzeri harpuştalıdır. Zarif istalaktitli bir korniş alınlık ile harpuşta arasında yer almıştır. Bu kornişin eşlerini, Üsküdar Yeni Cami türbe, çeşme, sebil ve şadırvanında, İskele Meydanı’ndaki III. Ahmet Meydan Çeşmesi’nde, Ağa Hamamı mevkiinde İskender Baba Türbesi yanındaki Nevşehirli İbrahim Paşa Çeşmesi’nde ve ayrıca İmrahor semtindeki Baş Kadın Çeşmesi’nin silme veya kornişlerinde de görmekteyiz.

Çeşmenin suyu Büyük Çamlıca Tepesi eteklerinden gelmektedir. İstanbul Suları adlı eserinde Nâzım Nirven Bey şunları yazmaktadır: “Bu çeşmenin Büyük Çamlıca Tepesi istikametine bahçelerin, evlerin altından borulu bir galeri ile 63 m. kadar ilerleyince bir su bacasına varılır. Bu bacanın derinliği l0 metredir. Bu bacadan Büyük Çamlıca istikametine ilerleyen ve yüksekliği 1,30 m. genişliği 0,57 m. olan bir galeri...” ile su gelmektedir.

Kısıklı Çeşmesi’nin ilk defa İvaz Fakih Efendi tarafından yapıldığı sanılmaktadır.

Osmanlı Padişahı Çelebi Sultan Mehmet (1413-1421) kendi şeyhi olan bu zata iki Çamlıca arsasını temlik (mülk olarak verme) etmişti. O da buraları vakfetmiştir. Yazılan vakfiye halen Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndedir.

Bu kıymetli malumat ilk defa Şeyhülislâm Reiszâde Aşir Efendi (1728-1804)’nin oğlu Kadıasker Mehmed Hafid Efendi (öl. 5 Zilkade 1226/21 Aralık 1811) tarafından yazılan Mehahü’l-miyah (Güzel Sular) adlı eserde verilmiştir.

Sonradan harap olan çeşme, 1914 senesinde şimdiki şekliyle tamir edilmiştir. Üzerindeki kitâbe hattat Ömer Vasfi Efendi tarafından yazılmıştır. Kendisi 1880’de İstanbul’da, Tophane’de dünyaya gelmiştir. Eyüp’te, Sultan Mehmet Reşad Türbesi’nin, Saraçhane Camii’nin ve Kısıklı Camii’nin kapıları üzerindeki kitâbeler onundur. 12 Cemaziyelâhir 1347 (25 Kasım 1928)’de vefat ederek Eyüp Mezarlığı’na gömülmüştür. Kardeşi Emin Efendi de hattat idi.

* Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 1101