Mihrişah Valide Sultan Türbesi

Türk barok mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan türbenin avlu kapısı mermerdendir. Takımda “Zaikat’ül-mevt” ayet-i kerimesi ve bunun iki yanında, bir madalyon içinde kelime-i tevhid yazılıdır. Kapının iki yanında, ikişer mermer sütun ve bunlann arasında ise kitabesi, ufak yalaklı kuzu çeşmecikleri vardır.

Türbe kapısı önünde sekiz mermer sütunlu ve iki yanı beşik, ortada kubbeli bir revak bulunmaktadır. Kapının üzerinde bir ayet-i kerime, iki tarafına ince zarif mermer sütunlar yerleştirilmiştir. Revakın kubbeleri kalem işi ile bezenmiştir.

Oniki oval yüzlü mermer türbenin her yüzü alt-üst pencereli olup her pencerenin iki yanına ince sütunlar yerleştirilmiştir. Alt pencereler dökme demir şebekelidir. Tek büyük kubbelidir.

H.1208 (M.1793) tarihinde yapılmıştır. Mimar kethüdası Arif Ağa’nın başmimarlığı sırasında imareti ile beraber inşa olunmuştur. Alt pencerelerinin üstünde dolaşan ayet kitabesini Hattat Mahmud Celaleddin Efendi hazırlamıştır. Madalyon içindekiler de onundur. Pencerelerin iki tarafında, dışında olduğu gibi pembe mermer sütunlar bulunmaktadır. Türbe içinde gömülü olanlar şunlardır:

1- Mihrişah Valide Sultan

2- Hatice Sultan

3- Beyhan Sultan

4- Refet Kadın

5- Perestû Kadın.

Mihrişah Valide Sultan, III. Mustafa’nın başkadınıdır. 1174 (1761) yılında Şah Sultan’ı, 1175 (1762) yılında da III. Selim’i doğurdu. Oğlunun padişah olması üzerine Eskisaray’dan gelerek Valide Sultan oldu. Hayır işlerini seven ve dindar bir kadın olan Mihrişah Sultan, oğlu gibi Mevlevi Tarikati’ne mensuptu. Eyüp semtini çok sevdiği için yaz aylarını kızı Şah Sultan’ın sahilsarayında geçirirdi.

Mihrişah Valide Sultan 22-receb-1220 (16 -Ekim-1805) Çarşamba günü Topkapı sarayında vefat etti. Cenazesi büyük bir törenle, Edirnekapı’dan götürülerek hayatta iken yaptırdığı türbesine gömüldü.

Türbede gömülü olan Hatice Sultan, III. Mustafa’nın Adilşah Kadın’dan olan kızıdır. 1182 (1768) de doğdu. 1201 (1786) da Hotin Muhafızı Ahmed Paşa ile evlendirildi. 1224 (1809) da Arnavutköyde, mimar Melling’e kendi adı ile anılan sarayını yaptırdı. 27-şevval- 1237 (17-Tem. 1822) tarihinde vefat etti. Hatice Sultan, 1221 (1806) da Mısır çarşısı civarında bugünde mevcut olan güzel çeşmeyi yaptırmıştır. Çocuğu olmadı. Kocası Ahmed Paşa ise 1213 (1798) tarihinde vefat etti. Kabri Erzurum’da idi.

Türbede gömülü olan Beyhan Sultan, ana ve babası bir, Hatice Sultan’ın ablasıdır. 1179 (1765) de doğdu. 1198 (1784) de Silahtar Mustafa Paşa ile evlendirildi. Çarşıkapı’da, Sinan Paşa Medresesi karşısındaki Çiftesaraylar’da gerdeğe girdi. Kendisinin ayrıca Akıntıburnu’nda bir sahilsayarı vardı. Kuruçeşme’deki bugün de mevcuttur. Akıntıburnu’ndaki çeşmenin kitabesi buradaki caminin arka avlusundadır. Hatice Sultan adında bir kızı oldu. Ayrıca, Hırka-i şerifteki Mesih Paşa Çeşmesi’ni 1223 (1817) de onarttı. Rumelihisarı’nda da bir muvakkithane yaptırdı. 15-R. evvel-1240 (7- kasım- 1824) de vefat etti. Kocası Mustafa Paşa, 1213 (1798) de Bosna Valisi iken vefat etti.

Türbede gömülü olan Refet Kadın, Sultan III. Selim’in dördüncü kadınıdır. III. Selim’in şehit edildiği sırada yanında idi. İki Cariye ile beraber, katillerin Selim’i öldürmesine mani olmaya çalıştıysa da bir vuruşta yere serildi. Eşinin 1808 tarihindeki ölümünden sonra Beşiktaş’ta, Hayreddin iskelesi civarında bir yalı almış ve burada 23-C.âhir-1284 (22- ekim-1867) tarihinde vefat etmiştir.

Türbede gömülü olanlardan biri de Perestû Kadın‘dır. Abdülmecid’in 4. kadını ve Abdülhamid ile Cemile Sultan’ın analığıdır. Abdülaziz’in Nişantaşı’nda hediye ettiği konakta 1322 (1904) de vefat etti. Bu konak sonra Işık Lisesi oldu. Silivrikapı Bala Tekkesi sebilini ve çeşmesini yaptırdı. Kendisi ufak tefek, narin, şeffaf tenli, mavi gözlü, altın sarısı saçlı, pek nazik, gösterişli ve vakarlı bir kadınmış. Valide sultan olmuştur. Vefatında 80 yaşını geçmiştir.

Türbenin ve diğer bölümlerin yapısına Nurullah Efendinin Mimar Başı olduğu sırada başlanmış fakat onun 1210 (1795) tarihideki vefatı üzerine Mimar Kethüdası olan Arif Ağa tamamlamıştır. Türbenin tamamlanmasına Şair Ayni şu tarihi düşürmüştür.

Ömrün efzûn ide Allah didi Ayni târih
Eyledi türbe bina Vâlidei fiâh Selim

1208(1793)

✶ İlişkili Yerler

Mihrişah Valide Sultan İmareti Çeşmesi

Çeşme