Altunizade Camii

Cami aynı isimle bilinen semtte ve Küçük Çamlıca Caddesi ile Tophanelioğlu-Koşuyolu’nun birleştiği yerdedir. Küçük Çamlıca Caddesi’ne açılan mermer avlu kapısının üzerine üç satır halinde yazılmış şu kitâbe vardır:

Râh-ı Hak’da hayr idüb Altûnîzâde eyledi
Ma’den-i cûd ü sehâsından nisâr sîm ü zer
Yapdı bir câmi’ ki oldu câmi-i nûr-ı mübîn
Kıt’a-i elmâsdan resm-i latîf ü hûb-ter
Seng-i târîhi mücevher olsa şâyândır Senih
Oldu İsmail Efendi ma’bedi hayru’l-eser

Ketebe Râkım 1282 (1865)

Kitâbe, Şair Senih Süleyman Efendi tarafından hazırlanmıştır. Kabri, Üsküdar’da Küçük Selimiye Camii hazîresindedir. Kitâbe yazarı hattat, Küçük Rakım Efendi 1283 (1866) tarihinde vefat etti

Kitâbenin üzerine bir madalyon içine Besmele-i şerîf hak edilmiştir.

Camiin kıble duvarı üzerinde ve dış tarafta, üç satır halinde hazırlanmış şu kitâbe vardır:

Ricâl-i rütbe-i ûlâdan İsmail Efendi’dir
İden bu mevki’i âsâr-ı hayrâtı ile teşkîl
Husûsen eyledi islâhla bu camii inşâ
Harîm-i kalb-i pâkinde olub nûr âyeti kandîl
Didim intâk-ı hâkla Âsım’a târîh-i itmâmın
Yapıldı hasbeten-lillah beytullah-ı İsmail

1282 (1865)

Kitâbe, Şair Âsım Mustafa Bey tarafından hazırlanmıştır. Kendisi 1320 (1902)’de Trab- zon’da vefat ederek, İmaret Mezarlığı’na gömülmüştür.

Kare plânlı mabet, kârgir olup tek kubbelidir. Kubbe dört kemer üzerine oturtulmuştur. Alt üst pencerelerden ışık alır. Sağ taraftaki minaresi, alemine kadar kesme taştandır. Son cemaat yerindeki üç kapıdan sahna girilir. Kadınlar mahfili balkon şeklindedir. Minber ve vaiz kürsüsü, cilâlı mermerden yapılmış olup kabartma desenlerle bezenmiştir. Duvarlarında Hattat Sami Bey’in emsalsiz levhaları asılıdır. Mabedin duvarları ve kubbesi renkli, el işi şekillerle süslenmiştir.

Minberindeki sancak camiin en kıymetli hatırasıdır. İsmail Efendi, 93 Harbi diye bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi başlayınca, vatanseverliğin en güzel örneğini göstererek, bir gönüllü tabur teşkil etmişti. Bu taburun iaşesini, mühimmâtını, elbiselerini kendisi temin etmiş ve geride kalan asker ailelerinin bakımını da üstlenmişti. Sancak, bu gönüllü Altûnîzâde Taburu’nun sancağıdır.

İsmail Efendi camiin yanına bir Rüşdiye mek- tebi, bir hamam, muvakkithane, çeşme ve ca- mie vakıf olarak bir sıra dükkân yaptırmıştır. Bugün dükkânların büyük bir kısmı ile mektep yıkılmış olup, hamam ise harabe halindedir.

Kendisinin Şehzadebaşı civarında, Onsekiz Sekbanlar Sokakta bir camii daha vardır. Kadı Hüsâmeddin Camii diye bilinen bu mabet, Altûnîzâde tarafından 1285(1868) tarihinde yeniden yaptırılmıştır.

Sonradan Paşa olan İsmail Efendi’nin babası altuncu esnafından olup, kendisi dahi nakkaş idi. Devlet binalarının yapımını üzerine almış ve bilhassa Dolmabahçe Sarayı’nın inşasında bina emini olmuştu. Bu yapım sırasında gösterdiği iyi yönetim ve doğruluğundan dolayı mükafaten Şûrâ-yı Askerî Azalığı’na memur buyurulmuştu. 1277 (1860)’tan sonra bu görevden afv ile ticaret hayatına atılmış ve çok zengin olmuştu. İyi ahlâkından dolayı 1294 (1877)’de rütbe-i bâlâ ve 1295 (1878)’de de vezirlik verilerek paşa olmuştu. 2 Cemaziye levvel 1305 (16 Ocak 1888)’de vefat etti. Lâhdi camiin mihrabı önündeki küçük hazîrededir. Taşındaki yazı nefis olup Hattat İlmî Efendi’nindir:

Bu civârın bâ’is-i imârı

Ve ihyâsı ve cami-i şerîfin dahi
Bânîsi olub hayr ü hasenâtı
Meşhur olan Meclis-i A’yân
A’zâsından müşîr ü kirâmdan
Altûnîzâde es-seyyid
İsmail Zühdü Paşa’nın ruhi çün Fatiha

Sene 1305 fî 2 Cemaziyelevvel

Baş taşının yan yüzüne de, caddeden okunabilmesi için, aynı kitâbe yazılmış ve tarih rakamının yalnız ilk iki rakamı hak edilmiştir. Bundan da lâhdin Paşa tarafından hayatta iken hazırlandığı anlaşılmaktadır.

Hattat İlmî Efendi 1342 (1923)’te vefat etmiştir. Kabri, Karacaahmet Mezarlığı 8. Ada’da Çiçekçi Durağı civarında oğlu İsmail Hakkı Altunbezer’in sofasındadır.

Paşanın köşkü, camiin karşı köşesinde idi. Yakın zamana kadar duran bu ahşap ve büyük köşk, torunu tarafından işçi sigortasına satılarak yerine hastahane yapılmıştır.

Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 72

✶ İlişkili Yerler

Altunizade Camii Haziresi

Hazire-Mezarlık

Altunizade İsmail Paşa Hamamı

Hamam

Altunizade Sıbyan Mektebi

Sıbyan Mektebi