Bâb-ı Hümayun

Bâb-ı Hümâyûn’un yapıldığı tarih kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Bizans döneminde ismi “Zeytinlik” olarak bilinen Sarayburnu’ndaki sarayın, en önemli giriş kapısı olan Bâb-ı Hümâyûn’un şehre bakan kapı kemerindeki kilit taşının üzerinde ve ayrıca kapısının ön duvar yüzeyinde yer alan kitabesinde Arapça celi sülüs yazı ile Fatih Sultan Mehmed’in kaleyi H. 883/1478 yılında yaptırdığı belirtilerek sarayın tümüne tarih düşülmüştür.¹

Kapı kemerinin üstünde yer alan Sultan II. Mahmut’un (1808-1839) tuğrası, onun devrinde burada bazı değişiklikler yapıldığını göstermektedir. Fakat asıl büyük değişiklik Sultan Abdülaziz (1861-1876) döneminde üstteki köşkün yanması üzerine yapılmıştır. Bu sırada köşk tamamen kaldırılarak burası düz bir teras biçimine sokulmuş ve etrafına konsol çıkmalı bir saçak silmesi yapılmış, terasın kenarlarına da çepeçevre şebekeli korkuluklar konulmuştur.

Sur bedeniyle aynı karakterde olan kapının iki yanındaki nöbetçi hücreleri ise mermer kaplanmak suretiyle değiştirilmiş, aynı üslûpta mermer süs kaplaması arka yüzde de tekrarlanmıştır. Buralara konulan kitâbelerdeki 1284 (1867-68) ve 1285 (1868-69) tarihleri, bu değişikliğin ne zaman yapıldığı hakkında açık bilgi vermektedir.

Bâb-ı Hümâyun kitlesinin birinci avluya bakan cephesi de aynı mimari karakterdedir. Burada da kapı ve yanındaki hücreler Sultan Abdülaziz zamanında ön yüzdeki gibi mermer kaplanmış ve yazılarla süslenmiştir. Dış yüzdeki âyetlerden ibaret olan bu yazıları hazırlayan hattat Abdülfettah Efendi’nin (ö. 1896) adı ile öndeki kitâbeden bir yıl farklı olarak 1284 tarihi görülür. Kapı alınlığının içine, ön cephedeki girift istifli yazının aynen benzeri taklit edilerek işlenmiştir. Yay kemerli kapı açıklığının ortasında da Sultan Abdülaziz’in tuğrası bulunmaktadır.²

1. TOPKAPI SARAYI’NIN ANITSAL KAPILARININ İŞLEV VE SEMBOLİZM AÇISINDAN İNCELENMESİ, H.Canan Cimilli, Doktora Tezi, 2007 ↩︎
2. İslam Ansiklopedisi ↩︎

✶ İlişkili Yerler

Topkapı Sarayı Birinci Avlu

Diğer Türler