İshak Ağa Çeşmesi, Beykoz
On Çeşmeler olarak da bilinir.
- Tür: Çeşme
- Kültür: Osmanlı
- Yüzyıl: 18. yy
- Bölge: Türkiye, Marmara Bölgesi, İstanbul, Beykoz, Merkez Mah. (Beykoz)
Yapılış Tarihi: H.1159 / M.1746 – 1747
Kanuni Sultan Süleyman’ın Hasodabaşı Behruz Ağa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan ilk çeşmeden beri suyu akmaya devam eden ender çeşmelerimizden biridir. Bugün Beykoz’un sembolü haline gelmiştir.
Halk arasında adı “On Çeşmeler” olup, zaman içinde birçok kez onarım görmüş ve 1746 yılında İshak Ağa tarafından restore edildikten sonra onun adıyla anılır olmuştur. Çeşme, üç sıra halinde sekiz mermer sütunla, sivri kemerlerin taşıdığı geniş saçaklı bir çatı altında inşa edilmiştir. Altı metre eninde, sekiz metre boyunda ve dört metre yüksekliğindeki bu çeşmenin on tane lülesinden su akmaya devam etmektedir.
Lülerin ortasındaki ikisi büyük, onların iki yanındaki dörder lüle ise daha küçüktürler. Çeşmenin hemen ortasından birde yalak bulunmaktadır.
Kitabesi;
Sâhibu’l-hayrât ve’l-hasenât
Es-seyyid İshak Ağa
Emin-i Gümrük-i Asitâne
Sene 1159
 Çeşmenin ön cephesinden bir görünüm (Ağustos 2023) | |
 | |
| Diğer ad(lar) | On çeşmeler · Onçeşmeler · Beykoz Çeşmesi · Behruz Ağa Çeşmesi · I. Mahmud Çeşmesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | İşlevsel |
| Tür | Meydan çeşmesi |
| Mimari tarz | Klasik Osmanlı · Barok |
| Konum | Beykoz, İstanbul |
| Koordinatlar | 41°08′04″K 29°05′33″D / 41.13444°K 29.09250°D |
| Yaptıran | Behruz Ağa |
| Tamamlanma | 16. yüzyıl |
| Yenileme | Temmuz 1746-1746/1747 · 1948-1950 · Aralık 1986 · 2005-2006 · 2016-2017 |
| Yenileyen | İshak Ağa (1746-1746/1747) · Sular İdaresi (1948-1950) · Beykoz Belediyesi (1986) · İSKİ (2005-2006) · İSKİ (2016-2017) |
| Mülkiyet | Vakıflar Genel Müdürlüğü |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir · betonarme (çatı ve kemerler) |
| Malzeme | Taş · mermer · tuğla |
| Boyut | 6 × 6 (haznesiyle birlikte boyu 8) |
| Yükseklik | 4 m |
| Kitâbesini yazan | Edirneli Emin Efendi |
| Su kaynağı | Şahinkaya |
İshak Ağa Çeşmesi, Onçeşmeler, On Çeşmeler, Beykoz Çeşmesi, Behruz Ağa Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. I. Süleyman'ın has odabaşı olarak görev yapan Behruz Ağa (ö. 1562/1563) tarafından, daha önceleri bir Bizans çeşmesinin bulunduğu alana yaptırıldı. Zamanla harap hâle gelen ve suyu akmayan çeşme, Temmuz 1746'da başlayan ve 1746 ya da 1747 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından yenilendi. İnşa edildiği dönemde bir mesire alanında yer alırken bölgede yapılaşmanın artmasıyla şehir dokusu içinde kaldı. 1948 öncesinde üç; 1948-1950, 1986, 2005-2006 ve 2016-2017 yıllarında ise birer kez onarımdan geçti. Yapılan değişikliklerle kemerleri, üst örtüsü ve yan cephelerinde değişiklikler meydana gelirken kalemişi süslemeler eklendi. 1972'den beri korunması gereken tarihî eser statüsünde olan çeşme, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup günümüzde işlevseldir.
İshak Ağa Çeşmesi, Merkez Mahallesi'nde konumlanan bir meydan çeşmesi niteliğindedir. Kesme taştan inşa edilen kare planlı yapının zemini, ön yüz kaplaması ve sütunları mermerdendir. Arka kısmında, taş ve tuğladan oluşturulan duvarlarla çevrili haznesi yer alır. Üç cephesi ile iç kısmında yer alan sütunlar, birbirlerine çift merkezli teğet kemerlerle bağlanır. Sütun başlarının üzerinde bulunan kemerler ile yapıyı örten kırma çatı betonarmedir. Yapının tavan ve kemerlerin içe bakan kısımlarında kalemişi süslemeler yer alır. Ön yüzünde bulunan on bronz lüleden kesintisiz olarak su akar. Diğerlerinden daha büyük boyuttaki ortadaki iki lüle, dilimli bir kaş kemere sahip sağır bir niş şeklindeki aynataşı içindedir. Aynataşının üzerinde, 1746 ya da 1747'deki onarıma dair tek satırlık bir kitâbesi bulunur. Mermer bir tekneye akan suyun taşan kısmı, döşemeye oyulmuş kanaldan geçerek denize akar. Yapı, klasik Osmanlı mimarisi ile Barok mimari öğeleri taşır.
