Abbas Ağa Çeşmesi, Ahmediye

Yapılış Tarihi: H.1080 / M.1669-1670

Toptaşı Caddesi ile Ferah Sokağı’nın birleştiği yerde ve sokağın sol köşesindedir. Meşhur Dutlu Kahve bu çeşmenin karşısında idi. İsmini karşısındaki çıkmaz sokak üzerinde bulunan Dutcuzâde Halvetî Tekkesi’nden almıştır. Kahve, Toptaşı Bulvarı açılırken yıkılmıştır.

Klâsik Türk çeşme mimarîsi üslûbunda yaptırılan çeşme kesme taştandır. Çatısı üzerindeki kiremitler kaldırılarak çimento ile sıvanmıştır. Yüzü, haznesinden biraz dardır. Haznenin her iki köşesinde sütun kabartması yapılmıştır. Saçağını şekilli bir bordürün süslediği bu güzel çeşmenin kitâbesinin iki yanında, devrinde pek revaçta olan, adeta zamanının bir simgesi durumuna gelen birer rozet kabartması bulunmaktadır. Kemerinin üzerinde on iki mısralı şu kitâbe vardır:

Kitabesi;
Dedi Dar-üs saade hazret-i Abba Ağa’ya Rab
Çok şükür ihsanına lûtfeyledin cud-u neval

Hasbeten li-‘llâh içindirhep bu sa’yim ruz-u şeb
Cümle âlem sana ma’lum sen bilirsin lâ-yezal

Cürm-ü isyanına bakma ol Habibin hörmeti
Ya ilâhi rahmetin izhar edib göster cemal

El açub dergâhına geldim sanadır minnetim
Eyle hayratımı makbul ya kreim-i zü-’l-celâl

Rahmet olsun canına her kim okursa fatiha
Ruhumu şad eyleyen hiç olmıya bir dem melâl

Söyledim bu tarihi dil-teşneler buldun hayat
Nuş-i cam olsun içün bu çeşmeden-âb-ı zülâl

Ş. 1080

Çeşme, Ocak 1670 tarihinde tamamlanmıştır.

26 Şevval 1078 (9 Nisan 1669)’da Kızlar Ağası olan Abbas Ağa, Hatice Turhan Sultan zamanında yetişmiş olup zenci harem ağalarının en meşhurlarındandır. Turhan Sultan ile oğlu

IV. Mehmet üzerinde nüfuzu çoktu. Fakat buna rağmen 9 Rebiülevvel 1082 (27 Temmuz 1671) günü azl olunup Mısır’a gönderildi. Yerine hazinedar ve musahip Yusuf Ağa getirildi. Abbas Ağa, Mısır’da vefat ederek İmam-ı Şâfiî Hazretlerinin civarına gömüldü.

Abbas Ağa, İstanbul’da bir çok eser meydana getirmiştir:

1) Beşiktaş’ta, 1076 (1665)’te yaptırmış olduğu cami ve iki çeşme,

2) Molla Gürani’de, Millet Caddesi’ndeki Selçuk Hatun Camii’nin tamiri,

3) Lâleli Camii karşısında H. 1080’de yaptırmış olduğu Büyük Hamam,

4) Sirkeci’de, Karaki Hüseyin Efendi Camii yanında, Kargılı Sokağı Hamamı, yanında mektebi, hamamın civarında ve Dervişler Sokağı üzerinde bir sebil.

5) Cağaloğlu civarında Molla Fenari Camii karşısında H. 1080 tarihinde yaptırmış olduğu mektep ve bahçesinin altındaki çeşme,

6) Kendisi gibi Şâfiî Mezhebi’ne mensup olanlara mahsus, Hekimoğlu Ali Paşa Camii civarında, İsa Kapısı yakınında bir hamam.

Abbas Ağa’nın Atik Ali Paşa’da, Kadırga Limanı’nda Demirkapı’da, Üsküdar’da ve Beşiktaş’ta bir çok dükkan, bahçe ve bağları vardı. Bunların ve hamamlarının gelirlerini vakıflarına bağlamıştı. Vakfiyesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi’ndedir. Üsküdar’daki tonoz çatılı dükkanları Halil Rüştü İlkokulu’nun önünde ve karşısında idi. Toptaşı Bulvarı açılırken yıktırılmıştır. Bu dükkanların yanında ve İttihat Sokağı’nın sol tarafında, Kızlar Ağası Fırını adıyla ünlü bir de fırını vardı.

* Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 1031