Ebu’l Fazl Medresesi

1954’te yıktırılan medrese, eskiden şehrin Divanyolu olarak adlandırılan ana caddesi kenarında Şehzade Camii karşısında, günümüzde (1994) belediye sarayı olarak kullanılan binanın havuzu ve otoparkına girişinin olduğu yerde bulunuyordu. Eski Saraçhane Semti sınırları içerisinde yer alan, ama bu günlere ulaşmamış medrese binalarından biri de Ebulfazl Mahmud Efendi Medresesi’dir. Medresenin bânîsi Karaçebizâde Ailesi’nden olup 17. yüzyılın ortalarında Rumeli kazaskerliği yapmış olan Ebulfazl Mahmud Efendi’dir. Yapımında düşürülen “Cây-ı tahsîl-i ‘ulum ola bu zîbâ medrese” ve “Mübarek eylesin Rahman bu medrese-i zîbâyı” tarihleri, medresenin 1077 (1666-67)’de bitirildiğini göstermektedir. Medrese, türbe, sıbyan mektebi ve dükkânlardan ibaret bu küçük külliyenin medresesinde eğitime başlanması ise Şevval 1056 (Kasım 1648)”ya rastlamaktadır ki, Mahmud Efendi’nin Rumeli kazaskerliğine tayininden bir ay kadar öncedir.

1900’de vakfının mevcudu olmadığı gibi yedi bin kuruştan fazla borcu bulunduğunu, dolayısıyla tamirat masrafını ödeyecek durumda olmadığına dair kayıtlara rastlanırken; 1869’da bir mezun ile 24 talebenin bulunduğu medresenin 1914’de hayli harab durumda olduğu görülmektedir. Arka tarafta sadece birkaç odası ile bir dershanesi kalmış durumdadır. Bunların da, “mâil-i inhidam” durumda olmaları dolayısıyla “iğretiye alınarak öylece muhafaza edildiği” ve “çarşı mahallinde bulunduğundan yeniden inşasının da pek muvafık olmadığına” karar verilmiştir. Yapının yıkık ve harab durumuna rağmen 1918’de muhtaç bazı kimselere barınak teşkil ettiği bilinmektedir. Bizans dönemine ait tarihi Tetrapylon kalıntıları bölgesi üzerinde olması sebebiyle medrese, Bizans dönemine ait bir takım duvar ve mahzen kalıntıları üzerine inşa edilmişti. Bir şadırvanın bulunduğu revaklarla çevrili avlu etrafında talebe odalarının yer almakta olduğu bir plana sahipti. Osmanlı medreselerinin büyük bir ekseriyetinde olduğu gibi, büyük kubbeli bir dersane-mescid ile bunu çevreleyen odalardan ibaret bir plan düzenine sahip idi. Medrese binası 1953-54 kışında yıktırılmıştır

Kaynak: ¹Semavi Eyice

²https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/28440&ved=2ahUKEwi1pILe6vP9AhVRxAIHHZDRCJIQFnoECAkQAQ&usg=AOvVaw2gHOS95rwkrK6s8xuthGfN