Malatyalı İsmail Ağa Camii

Cami Ağahamamı mevkiinde, Şair Nailî Sokak ile Dönmedolap Sokağı’nın birleştiği yerdedir. Bu konuda Hadîka yazarı bize şu bilgiyi vermiştir: “Bânisi, Akağalardan Darü’ssaâde Ağası olan Malatyalı İsmail Ağa’dır. Yakınında çifte hamamı ve bir âlî çeşmesi dahi vardır. Bâb-ı Hümâyun’a yakın bir imareti ve bir tekkesi dahi vardır. Bu hayrı yaptırmağa, Enderun-ı Hümâyun’da içkiler ağası iken mu vaffak olmuştur. Camiin yapılışı 1045 (1635) tarihindedir. Ağanın kabri, kendi vilâyeti olan Malatya’dadır. Camiin mahallesi yoktur.”

Başka bir rivayete göre İsmail Ağa’nın kabri Malatya’da değil, Rodos Adası’nda Kumburnu tarafındaki Murat Reis Camii hazîresindedir. Fakat taşı yok olmuştur. Hazîre giriş kapısının kemeri üzerinde üç sıra halinde hazırlanmış bir kitâbesi vardır ki, okunabilen kısımları şunlardır:

Kapu ağası İsmail Ağa
Olub fieyhü’l-harem olmuştu. İzze-i saâdetle            olub itti
Medine’den…………. Allah’a ibadet
Mısır’dan vasıl olunca Rodos’a Hüda’nın emrile itdi rıhlet
…………… hakka olursa
Karin-i hur u gılman yeri Cennet fiimdi murâd diler âna târîh
O……………… makamın ide Allah Cennet
Sene 1049 (1639)

Üsküdar’daki camii hazîresine de sonradan bir makam taşı konmuştur. Kitâbesi şudur:

Sâhibu’l-hayrat ve’l-hasenât
Esbak bâbü’s-saâde ağası
Malatyalı İsmail Ağa’nın
Ruhuna Fatiha.
1050 (1640)

Zamanla harap olan mabet, Sultan II. Abdülhamit’in askerî ricalinden Şevket Paşa tarafından onarılmıştır. Bunu belirten kitâbesi dış kapı üzerindedir:

Beş vaktin cemâatle salât oldukça eda
İde gufrân bâni-i evvel ve sâniye Hüda
Esasın bin on sekizde yapdı İsmail Ağa
Ba’dehu eyledi ihya camiin Şevket Paşa
1320 (1902)

Bu tamir sırasında cami kapısı önündeki çeşme, camiin cephe duvarı içine alınmış, harap olan şadırvanı kaldırılmış ve yanındaki kuyu da kapatılmıştır. Çeşme camiden sekiz sene sonra yapılmıştır. Böyle olduğuna göre Hadîka yazarının camiyi 1045 tarihinde yapılmış göstermesi doğru değildir.

Cami, kesme taştan ve ahşap çatılı olarak yapılmıştır. Kesme taştan olan sağdaki minaresinin şerefesinden itibaren üst kısmı, 1926 da yıldırım düştüğü için yıkılmış ve 1974 de onarılmıştır.

Sahnı 60 m2 olan bu küçük mabedin yekpâre mermerden yapılmış güzel bir minberi vardır. Cami alt üst pencerelerden ışık alır. Mihrabı niş şeklindedir. Minare tarafında bir pencere ve onun yanında da türbeye açılan bir kapı vardır. Minare, türbenin dört duvarı üzerinde yükselmektedir. Klâsik demir parmaklıklı tek penceresi ise avluya bakmaktadır. İçindeki tek ahşap sanduka kaldırılmıştır. Buraya defin yapılıp yapılmadığı belli değildir.

Camiin hazîresinde pek az taş vardır. Bir kadın kabrinin arkasında, Şeyh Mehmed Efendi’nin demir parmaklık içindeki şâhidesi molla sarıklıdır. Kitâbesinin bir örneği de mezarlık duvarına yerleştirilmiştir:

Şam-ı şerif’te Kaymere’de kâin el imamü’l-ârifü’r-Rabbanî
Ve’l gavsü’l-kebîr es-saranî Ebu’l-mevakib ve’l-fütûh evlâdlarından
Hazret Sa’düddin el-Cibavî el-Hüseynî eş-şeyh’in evlâdlarından
ve hankâh-ı feyz-i İktinahî seccâde-nişîni el-merhum
esseyyid eş-şeyh Mehmet ibni’s-seyyidü’ş-şerif eşşeyh Emin Sa’düddin
Teveffî. 25 Zilhicce 1285 (8 Nisan 1869)

Mabedin güney ve batı yönünde bulunan geniş mezarlığının büyük bölümü bugün park olmuştur.

Şevket Paşa, 26 Şubat 1336 (1920) tarihinde Üsküdar’da vefat etti. Kabri, Aziz Mahmud Hüdâyî Efendi Camii hazîresindedir.

Ağa Camii Önündeki Mezarlıkta Gömülü Olanlar:

1022 (1613). Sungur Mustafa Paşa.

1044 (1634). Hace Hatun. (Kitâbesi çok siliktir.)

1148 (1735). Sadak Hasan Ağa.

1158 (1745). Ümmügülsüm Hanım.

1180 (1766). Hekim Abdullah Çelebi.

1184 (1770). Sokollu İsmail Efendi.

1188 (1774). Haffafhane’de Dikici Ahmet Usta.

1195 (1781). Kazmacı Küçük Ahmet Beşe.

1196 (1782). Sakabaşı Mehmet Ağa.

1218 Ramazan 27 (Ocak 1804). Şahin Paşanın kızı Zeliha Hanım. (Sicill-i Osmânî, 3/134-135 fiahin Ali Paşa, öl. 1203 Ramazan / Haziran 1789-Gelibolu; Tarih-i Cevdet, Sabah Gazetesi Yay. 4/343)

1223 (1080). Hacı Osman Ağa’nın eşi, evlâdına doyamayan Şerife Nefise Hatun.

1226 (1811). Mütevelli Ali Efendi’nin kızı Şerife Rukiyye Hanım.

1227 L. 21 (Ekim 1812). Kahveci Kara Ah met Ağazâde Süleyman Ağa’nın 23 yaşında vefat eden oğlu Ethem Ağa.

1228 (1813). Gençliğine doymayan Eyyüb oğlu Emin Ağa’nın oğlu Seyyid Mustafa Ağa.

1228 Rebiyülevvel (1813). Laz Memiş Paşa’nın Yörük Alemdarı Âsitâne Yeni Cami-i Şerif avlusunda kahveci Alemdar Kara Ahmed Ağa. Memiş Paşa, 1203’de Alman harbinde şehid olmuştur. (Sicill-i Osmânî, 4/512)

1230 (1815). dokuzuncu bölük oda bekçisi Mehmet Ağa.

1239 (1823). Üsküdarî Kahveci Kara Ahmed Ağa’nın eşi Hatice Hatun.

Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 60