Üsküdar Mevlevihanesi

Eskiden İmrahor Tekkesi adıyla bilinen Üsküdar Mevlevihanesi, İstanbul Mevlevihaneleri içerisinde en son yapılmış olan yapıdır. Üsküdar Mevlevihanesi’ni Yeğen Ali Paşa’nın oğlu, Galata Mevlevihanesi postnişini Halil Numan Dede, burada bulunan evini de içerisine katarak h.1207 / M. 1792’de kurmuştur.

Kuruluşundan bu yana birçok değişiklik ve yenilemeye uğrayan yapı mevlevihaneler için alışılmışın dışında bir plan şemasına sahiptir. Bunun nedenleri arasında yapının konumu ve yapılış şekli sayılabilmekle beraber buranın bir asitane olmaması da düşünülmektedir. Bina, 19. yüzyıl içinde çeşitli yenileme ve onarım faaliyetleri geçirmiştir. II. Mahmud, 1843-35 yıllarında yapıyı yeni baştan inşa ettirmiştir. Abdülmecid döneminde de 1844, 1845 ve 1851 yıllarında yapının onarımı yapılmış ve birtakım eksiklikleri giderilmeye çalışılmıştır.

Yapının günümüzdeki şekline kavuşmasını sağlayan onarım ise Kaptan-ı Derya Hacı Ahmed Vesim Paşa tarafından 1872 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu haliyle yapı, bugünkü şekli olan semahane-türbe, matbah-ı şerif, dedegan ve harem dairelerinden oluşur durumdadır. Baha Tanman yapının 19. yüzyılın son çeyreği içerisinde de birtakım onarımlardan geçmiş olabileceğini belirtmektedir.

Üsküdar Mevlevihane’si 1925 yılında dergâhların kapatılması sonrasında bir süre cami olarak ibadete açılmış, daha sonra da kullanım dışı kalmıştır. Bundan sonra yapı atıl durumda kalarak harap duruma düşmüştür. Selamlığın bulunduğu bölüm bir süre vakıf memba sularının dağıtım merkezi olmuştur. Yakın zamanda tekrar onarılan mevlevihane, bir vakfın bünyesinde kültürel faaliyetlerin yapılmasına imkan sağlanarak ziyarete açılmıştır.¹

—–

¹ Murat Arapoğlu, Üsküdar Mevlevihanesi’nin Tarihsel Gelişimi ve Yeniden Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi.