Erikli Baba Tekkesi, Kazlıçeşme

Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi Zakirbaşı sk.’da bulunan Erikli Baba Tekkesi’nin tarihi Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarına veya İstanbul’un fethine kadar götürülmektedir. Kurucusu kabul edilen Eryek (Erikli) Baba hakkındaki rivayetler bu tarihlere kadar götürülmektedir. İlk rivayete göre Eryek Baba, Orhan Gazi döneminde Horasan’dan Anadolu’ya gelen ve Bursa’nın fethinin ardından Maltepe’deki Osmanlı-Bizans savaşına katılan gazi erenlerdendi.

Bir diğer rivayete göre ise bu zatın asıl ismi Seyyid Muhammed Saineddin olup İstanbul’un fethine iştirak etmiştir. Bir Horasan ereni olduğu anlaşılan Eryek Baba’nın İstanbul’un fethinden sonra Kazlıçeşme’de tekkesini kurduğuna inanılmakta ve bu zatın türbesinin tekkenin bahçesinde olduğu kabul edilmektedir.

Kazlıçeşme’deki Bektaşi tekkesi hakkında elimizdeki tarihi kayıtlar 18. yüzyılın sonlarından itibaren başlamaktadır. Tekkede bu dönemde Ahmed Baba (ö.1787)’nın meşihat görevini yürüttüğü tespit edilmektedir. İstanbul Bektaşiliğinin önemli merkezlerinden biri olan Kazlıçeşme tekkesinin başına Mehmed Baba’nın ardından Hüseyin Baba geçmiş ve 1826 yılına kadar meşihat görevini sürdürmüştür.

Yeniçerilerin görev alanlarından biri olan Yedikule Hisarı yakınında bulunması tekkenin Yeniçerilik-Bektaşiliğin kaynaştığı bir merkez durumuna getirmiştir. Yeniçeri ocağıyla temasından dolayı mücerredlik erkânının yürütüldüğü tekke aynı hususun bir sonucu olarak 1826 tarihinde bir felaketle karşılaşmıştır. Zira Yeniçeri ocağının ortadan kaldırılmasından sonra 8 Temmuz 1826’da toplanan meşveret meclisinde Bektaşiliğin de yasaklanması, İstanbul’dan başlayarak Bektaşi tekkelerinin yıktırılması ve tekkelerde bulunan Bektaşilerin sürgün edilmeleri kararı alınmış ve yıktırılmıştır.

Tekke, Sultan Abdülmecid döneminde 1853-1854 tarihlerinde Perişan Mehmed Ali Baba tarafından yeniden ihya edilmiş ve eski canlılığına kavuşmuş, bu sebeple tekke “Perişan Baba tekkesi” olarak anılmaya başlanmıştır.

1925 yılında tüm tekke ve zaviyelerin kapatılması kararı alınmasına rağmen Kazlıçeşme tekkesi bir süre daha açık kalmıştır. Küçük Abdullah Baba 1939 yılında vefat etmiştir. Daha sonra tekkede postnişin bulunmaması sebebiyle zorunlu olarak tekke kapatılmış ve anahtarları devlet görevlilerine teslim edilmiştir. 1950 yılında Turgut Koca Baba Mısır’daki Kaygusuz Abdal tekkesi postnişini Ahmet Sırrı Baba tarafından Kazlıçeşme tekkesi postnişinliğine getirilmiştir. Ayrıca Turgut Baba’nın icazetnamesini Türkiye’de Bedri Noyan Dedebaba da uygun bulmuş, böylece Turgut Baba 1997 yılında vefat edinceye kadar tekkeyi canlı tutmuştur.

Ancak özellikle Cumhuriyet döneminde giderek artan tabakhaneler ve deri boyahaneleri arasında kalmıştır. Bu tesisler her ne kadar belediye tarafından kamulaştırılıp yıktırılsa da konut olarak kullanılan ve bakımsız kalan tekke binalarının bir kısmı da ortadan kalkmış, geriye kalan iki katlı ana bina ise yarı yıkık durumda 1990’lara gelebilmiştir. Kazlıçeşme Tekkesi’nin yeniden faaliyete geçirilmesi için 1993 yılında kurulan Erikli Baba Kültür Derneği’nin girişimleriyle yaklaşık on yıllık çalışma sonucunda restore edilmiştir. ¹

Tekke günümüzde, Erikli Baba Eğitim ve Kültür Vakfı tarafından, üzerinde eski Türk Konağı’nı andıran ahşap köşk şeklindeki binasıyla üç dönümlük arazi üzerinde dergâh olarak faaliyetine devam etmektedir. Dergâhta; mutfak, aşevi, kütüphane ve cem evi bölümleri ile Alevî Bektaşî geleneğine uygun, tüm canları bir araya getirmekte, Hakk Lokması dağıtılıp, kurbanlar kesilmekte, semahlar dönülmekte; semah, bağlama, üniversiteye hazırlık, İngilizce, ev hanımlarına yönelik el becerisi, halk müziği ve tasavvuf müziği kursları verilmektedir.²

^—–

¹ Fahri Maden, Kazlıçeşme Bektaşi Tekkesi ve Vakfiyesi, Vakıflar Dergisi, 2013.

² Cemal Şener, Erikli Baba Kültür Derneği ve Dergâhı Tanıtım Broşürü

✶ İlişkili Yerler

Erikli Baba Kabri, Kazlıçeşme

Kabir

Erikli Baba Tekkesi Haziresi, Kazlıçeşme

Hazire-Mezarlık